برداشت نیمی از آب‌های تجدیدپذیر از آبخوان‌های اصفهان

به گزارش اقتصاد انرژی، دکتر رضا شهبازی امروز در وبینار مدیریت خطر فرونشست زمین، پدیده فرونشست را پدیده‌ جا به جایی عمودی به سمت پایین در سطح زمین دانست و گفت:‌ این حرکت بسیار بطئی است و بیشتر در دشت‌های ریزدانه رخ می‌دهد و هر چند که رخداد این پدیده بسیار کند است، ولی آثار آن به صورت آنی به صورت فروچاله بروز می‌کند.

وی پدیده فرونشست را مرتبط با بهره برداری بی رویه از آب‌های زیر زمینی دانست و اظهار کرد: زمانی که میزان برداشت با میزان تغذیه آبخوان‌ها هماهنگ نباشد، پس از مدتی ذرات خاک فشرده می‌شود و آثار این فشردگی در سطح زمین در قالب شکاف‌ها و ترک‌ها قابل مشاهده است. از این رو این پدیده یک پدیده ناخوشایند است و حکایت از نابودی آبخوان‌ها دارد.

شهبازی، با تاکید بر اینکه بر این اساس از فرونشست با نام “زلزله خاموش” یاد می‌شود، یادآور شد: پدیده فرونشست از دهه ۴۰ خورشیدی در کشور گزارش شده و این پدیده در دهه‌های ۳۰ و ۴۰ میلادی نیز در سایر کشورهای دنیا گزارش شده است، ولی به صورت رسمی از دهه ۸۰ با مطالعاتی از سوی محققان سازمان زمین شناسی اجرایی شد که ارقامی برای جا به جایی زمین به دست آوردند.

مدیر کل دفتر مخاطرات سازمان زمین شناسی با تاکید بر اینکه با ارقامی که در آن زمان برای نرخ فرونشست به دست آمد، دیگر این پدیده از حالت پژوهش و درج در مقالات و کتاب‌ها خارج شد و به صورت عینی قابل مشاهده بود، ادامه داد: به دنبال گزارش سازمان نقشه برداری در رابطه با کاهش تراز سطح زمین در سال ۸۳، سازمان زمین شناسی نیز با همکاری دانشگاه امپریال کالج مطالعات اولیه فرونشست در دشت شهریار را انجام داد و اولین گزارش در مورد فرونشست جنوب تهران را به صورت گزارش و نقشه منتشر کرد.

وی اضافه کرد: بر اساس این گزارش کمترین نرخ فرونشست در دشت شهریار ۱۶ سانتی‌متر بود و متوسط فرونشست آن حدود ۶ تا ۷ سانتی‌متر را نشان می‌داد.

شهبازی یادآور شد: بر اساس برآوردهای ما در آن زمان دشت رفسنجان بالاترین نرخ فرونشست را داشته و بعد از آن سیرجان، کاشمر، مشهد، زرند و قزوین قرار گرفتند.

این محقق حوزه مخاطرات افزود: بعد از انتشار این گزارش در جلسه شورای عالی آب مطالعه خطرات پدیده فرونشست زمین در ۳۰۹ دشت کشور مطرح و اجرای آن به سازمان زمین شناسی واگذار شد و این سازمان برای دومین بار مطالعات در دشت‌های کشور را اجرایی کرد و به دنبال آن نقشه احتمال فرونشست زمین در آبخوان‌های آبرفتی ایران را منتشر کرد.

چاه‌های غیر مجاز باری بر دوش آبخوان‌های کشور

وی با بیان اینکه در کنار افزایش بی رویه مصرف آب از منابع آب‌های زیر زمینی، برداشت آب از طریق حفر چاه‌ها ادامه دارد، گفت: در حال حاضر حدود ۸۰۰ چاه در کشور حفر شده است که ۴۰۰ حلقه چاه دارای جواز و مابقی غیر مجاز هستند و میزان بهره برداری از این چاه‌ها در استان‌های مرکزی و خشک کشور بیشتر است.

مدیر کل دفتر مخاطرات سازمان زمین شناسی با اشاره به مقایسه میزان فرونشست در سال‌های ۹۵ و ۹۸، توضیح داد: در زمینه پهنه‌های درگیری فرونشست در سال‌های ۹۵ و ۹۸ بررسی‌هایی انجام دادیم که نتایج نشان داد نرخ فرونشست در سال ۹۸ دو برابر سال ۹۵ شده است، ضمن آنکه متوجه شدیم فراوانی فرونشست‌ها در سال ۹۸ بیشتر و گسترده شده است.

وی با تاکید بر اینکه این امر پیامدهای خوبی را به ‌همراه ندارد، یادآور شد: این امر نشاندهنده آن است که بخش زیادی از آبخوان‌های کشور در حال از دست رفتن هستند و این در شرایطی است که پدیده فرونشست از نوع مخاطرات غیر قابل بازگشت است.

به گفته وی در دشت لرستان در حالی که در سال ۹۷ درگیر سیلاب بود، درگیر فرونشست نیز بوده است که این امر نشان از عدم مدیریت آبخوان دارد.

وی با تاکید بر اینکه تلاش برای نجات آبخوان‌ها بدون مدیریت منابع آب ثمری نخواهد داشت، گفت: حلقه اول نجات بخشی آبخوان‌ها متولیان آب هستند؛ از این رو درخواست شد تا ستاد ملی فرونشست زمین ذیل شورای عالی آب با حضور دستگاه‌های متولی تشکیل شود که تاکنون چندین جلسه در این ستاد برگزار شده است.

اصفهان در حال مرگ تدریجی

شهبازی، به وضعیت فرونشست زمین در اصفهان اشاره کرد و با تاکید بر اینکه تقریبا بیش از نیمی از آب تجدید پذیر دشت اصفهان خالی شده است، افزود: مسوولان دیگر نباید به دنبال داده باشند بلکه باید تلاش کنند تا به اجرا برسند.

وی ادامه داد: سری سوم تولید اطلاعات فرونشست سازمان زمین شناسی به تهیه نقشه خطر فرونشست اختصاص دارد.