اقتصاد انرژی (جلد ۱)

اقتصاد انرژی یک دانش میان رشته‌ای است که کاربرد اصول، مدل‌ها و آموزه‌های اقتصادی را در زمینه یک کالا و نهاده مهم، ضروری و استراتژیک به نام انرژی را در اشکال مختلف آن دنبال می‌کند. این علم بدنبال استفاده بهینه از منابع محدود انرژی برای رفع نیازمندی‌های روزافزون آن است. از دهه‌های گذشته، رشد بی‌رویه مصرف انرژی و افزایش چشمگیر هزینه‌های تولید آن عاملان اقتصادی را با چالش‌های اساسی مواجه کرده است. در واقع کشورها از نظر اندازه‌ و ساختار اقتصادی متفاوت بوده و در نتیجه نیاز آنها به انرژی هم متفاوت است. از طرف دیگر توزیع انرژی در جهان نیز متناسب با وضعیت اقتصادی جوامع نیست. برخی کشورها دارای الگوی رشد مبتنی بر صنعت بوده و طی دهه‌های اخیر با تغییرات تکنولوژیکی شکل گرفته، نیاز به انرژی در اقتصاد آنها به شدت افزایش یافته است و ناکافی بودن منابع داخلی انرژی در این گروه از کشورها، وابستگی آنها به وارادات انرژی را منجر شده است. در مقابل کشورهای دارای منابع غنی انرژی نیز علاوه بر بهره‌مندی از انرژی در رفع نیازهای داخلی خود، به تقاضای مازاد انرژی کشورهای صنعتی به عنوان فرصت نگریسته و با صادارت انرژی و کسب درآمدهای صادراتی سعی در بهبود وضعیت اقتصادی خود کرده‌اند. با توجه به وضعیت تشریح شده، تغییرات مولفه‌های حوزه‌ی انرژی به شدت می‌توانند اقتصاد کشورهای دارای منابع غنی انرژی و کشورهای صنعتی را تحت تأثیر قرار دهد و منجر به پیامدهای مطلوب یا نامطلوب در ابعاد مختلفی اقتصادی، اجتماعی و سیاسی شود. در کنار فرصت‌های مشترک برای کشورها برخی تهدیدات مشترک در حوزه‌ی انرژی نیز برای آنها وجود دارد از جمله این تهدیدات این است که بیش از ۸۰ درصد انرژی مورد مصرف در جهان به منابع تجدیدناپذیر وابسته بوده و طی سالیان اخیر اندازه این منابع به شدت کم شده است. البته ناگفته نماند که پیشرفت‌های مدیریتی و فنی در سال‌های اخیر کمی از سرعت این فرآیند کاسته‌اند و زمینه‌های لازم برای بهره‌مندی بیشتر از منابع تجدیدپذیر را نیز فراهم آورده‌اند. علاوه بر موارد مذکور، مسائل مدیریت و سیاست‌گذاری مولفه‌های انرژی، قیمت‌گذاری، زیست محیط، امنیت عرضه انرژی، شبکه‌ی انتقال و توزیع انرژی، بازارهای انرژی، بهره‌وری و کارایی انرژی و … از دیگر مباحثی هستند که در طول زنجیره‌ی عرضه و خلق ارزش انرژی امروزه مطرح هستند و کتاب علم اقتصاد انرژی به آنها می‌پردازد.

یونس سلمانی
حسین صادقی
شیما جواهری

انتشارات نور علم